آتش بی تدبیری به جان مجموعه تاریخی باستانی اسپیه مزگت

تالشان نیوز :  « اسپیه مزگت» در کرانه شمالی رود دیناچال و در یک و نیم کیلومتری شرق جاده‌ی تالش – انزلی واقع شده و یکی از شگفت ‌انگیز‌ترین بناهای تاریخی گیلان است. این مسجد کهن که در واقع قدیمی‌ ترین مسجد گیلان است طی قرن‌ها، گنجینه‌ی ارزشمند تاریخ اسلام را در قلب خود حفظ کرده است.

 اسپیه مزگت از دو کلمه‌ی «ایسپی» در زبان تالشی به معنای سفید و «مزگت» در زبان اوستا به معنای مسجد تشکیل شده است، که در روستای کیشه‌خاله در شمال دنیاچال یکی از دهستان‌های شهرستان رضوانشهر استان گیلان واقع شده است. 

این بنا یک آتشکده قدیمی و بزرگ است که در دوران پس از اسلام احتمالا بعد از قرن سوم هجری به مسجد تبدیل شده و تا مدت های مدیدی مورد استفاده قرار گرفته است.

علت وجودی چنین بنایی در یک نقطه دور افتاده هر بیننده ای را به حیرت می‌اندازد، بنایی با آن قدمت تاریخی که کتیبه کوفی بر آن گواهی می‌دهد. 

قدمت این بنا با توجه به کتیبه کوفی و سفال های به دست آمده به دوره سلجوقیان می‌رسد که با آهک اندود و نماسازی شده است، اطلاعات به دست آمده از نوع معماری و همچنین وجود سفال های مربوط به عصر ایلخانی، از قدمت حداقل ۸۰۰ ساله این مسجد حکایت می‌کند. (برخی از روایات حاکی از آن است که بنای مسجد مربوط به دوره ساسانی است).

 این مسجد در منطقه به «مسجد عبداللهی» مشهور است و مردم منطقه بر این باورند که آن توسط عبدالله بن عمر ساخته شده است شاید چنین نمونه‌ای که هم ویژگی‌های معماری قبل و هم بعد از اسلام را در خود جمع کرده باشد، در جای دیگر موجود نباشد.

بنایی باقی‌مانده از یک آتشکده‌ی زرتشتی قدیمی و بزرگ پیش از اسلام که رواق چهار گوش داخلی آن محل نگهداری آتش مقدس بوده و مردم برای عبادت در دهلیزهای کناری آن می‌ایستادند و بعد از ورود اسلام به این منطقه بدون تخریب بنا، نحوه‌ی اداره‌ آن تغییر کرده و به مکان مقدس مسلمانان برای عبادت خداوند تبدیل شد.

بر یکی از دیوارهای آن پنج شش متر کتیبه‌ کوفی ساده باقی ‌مانده و کلمات «ولم یخش الا الله فعسی اولئک ان یکونوا من المهتدین» ( قسمتی از آیه‌ی ۱۸ سوره‌ی توبه) بر روی آن به چشم می‌‌خورد.

 بنای اسپیه مزگت پس از اسلام بدون هیچ تغییری به مسجد تبدیل شده و این در حالیست که در داخل آن محرابی وجود ندارد، این عدم تغییر و یا تخریب خود نشانی از حرمت و قداستی است که این مکان برای مراسم دینی در قبل و بعد از اسلام داشته است. /شبستان